بررسی واکنش ژنوتیپ های گندم نان (triticum aestivum l.) به تنش شوری

بررسی واکنش ژنوتیپ های گندم نان (triticum aestivum l.) به تنش شوری     مسعود گماریان1*، محمد علی ملبوبی2، فرخ درویش3، سید ابوالقاسم محمدی4، خدیجه رضوی2   1- عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک   2- عضو هیات علمی پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری   3- استاد گروه زراعت واصلاح نباتات، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران   4- دانشیار دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز     تاریخ دریافت:12/2/87 تاریخ پذیرش: 19/12/87     چکیده   در این بررسی واکنش 15 ژنوتیپ گندم نان به تنش شوری حاصل از کلرور سدیم در یک مطالعه گلخانه ای مورد ارزیابی قرار گرفت. این مطالعه در یک آزمایش فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در 4 تکرار اجرا شد. بذور ژنوتیپ های انتخابی در گلدان های حاوی ماسه بادی کشت گردیدند. در تیمار شاهد به هر گلدان محلول غذایی هوگلند و در تیمار شوری محلول غذایی هوگلند حاوی 150 میلی مولار nacl داده شد. در بین ژنوتیپ های استفاده شده از دو رقم کارچیا-66 و چینی بهاره به ترتیب به عنوان شاهد متحمل و حساس استفاده گردید. سایر ژنوتیپ ها شامل ارقام روشن، کویر، ماهوتی، قدس و لاین های دابل هاپلوئید dh-1557-1 ، dh-1557-3 ، dh-1557-7 ، dh-1557-15 ، dh-1557-33 و dh-1102-12 که از تلاقی گندم و ذرت حاصل شده بودند و 3 لاین onfarm-4 ، onfarm-6 و onfarm-9 بود. نتایج نشان دهنده آن بود که بین ژنوتیپ های متحمل و همچنین حساس از نظر جذب یون سدیم و پتاسیم تنوع وجود دارد. شاخص نسبت پتاسیم به سدیم همبستگی بالا و معنی داری با طول دوره پرشدن دانه و وزن خشک دانه داشت. زمان گلدهی در ژنوتیپ های مورد بررسی تحت تاثیر تنش قرار نگرفته بود. با اعمال تنش طول دوره پرشدن دانه در ژنوتیپ های مورد بررسی کاهش یافته بود و این کاهش در ژنوتیپ های حساس بیشتر از ژنوتیپ های متحمل بود. تجزیه خوشه ای ژنوتیپ های مورد بررسی را به چهار گروه دسته بندی نمود. جهت تفکیک تحمل مطلق و نسبی ژنوتیپ های مورد مطالعه از شاخص حساسیت محیطی استفاده گردید. از نظر تحمل نسبی وزن خشک بوته و دانه رقم ماهوتی و لاین دابل هاپلوئید dh-1557-3 نسبت به بقیه ژنوتیپ ها برتری داشتند که نشانگر تجمع ژن های مقاومت در این ژنوتیپ ها می باشد. رقم قدس و لاین dh-1102-12 از این نظر در پایین ترین مقدار قرار داشتند. تحمل مطلق رقم روشن در بیشترین مقدار قرار داشت و از بین لاین های onfarm ، لاین onfarm-6 تحمل مطلق بالاتری نسبت به لاین های onfarm-4 و onfarm-9 داشت.   کلمات کلیدی: تنش شوری، گندم، کلرورسدیم، نسبت k+/na+   * نویسنده مسئول email: [email protected]   این مقاله بخشی از رساله دکتری مکاتبه کننده (مسعود گماریان) می باشد.